komana@komana.org
Early Byzantine Phase
The strongest feature of this period is the fortifications. The excavations conducted in HTP02 since 2009 indicated that the fortification wall encircling the hill, must have been built sometime after the 7th century, possibly in the so-called "Dark Ages" or the "Invasion Period", or in the early part of the middle Byzantine period. The Sasanian and Arab raids into Anatolia resulted in either construction of fortifications at many sites or a shrinkage into fortified areas. In Haldon's list of towns that were raided by the Arabs between 636-740, there are several neighbouring cities; Amaseia, Neokaesareia, Euchaita and Sebastea. Although the sources do not mention Komana among those settlements that were directly impacted by the invasions, it is sensible to suppose that Komana must have been threatened by the raids and possibly even devastated in terms of resources considering the general agricultural wealth of the land. Fortified settlements are fairly common in the middle Byzantine period. Gritille and Çadırhöyük are among the examples.
In the last two years of excavations it has become clear that the fortifications could be dated to later part of early Byzantine period and that they have enclosed a group of buildings, functions of which are still not clear. These buildings have mortared walls some of which stand as high as app. 2 m. As with the rest of the buildings of the previous phases, the orientation of the walls is slightly northwest-southeast. These walls are built with irregular shaped field stones and a greyish mortar resembling the mortar in the fortifications. The walls extend all the way underneath both churches and come very close to the fortifications on the east side. In 277/623 three very large pithoi which can be associated with these buildings were discovered.
The Wall
Most work has concentrated on the northwest corner and north side of the hill. So far a small section on the east (c.10 m), the complete northwest corner and around 25 m of the northern section was uncovered. Excavations extended both into the walls and out. The walls are built of irregular field stones, spolia, and mortar. The thickness of the wall is app. 2,5 m on the east and northeast side but slightly narrower on the north (1,65 m). Although the walls stand up to 2,5-3 m at places, the amount of collapsed wall material suggest they must have been much higher originally.
The wall foundations on this side of the site sits exclusively on the bedrock. Before the plain was filled with alluvial deposit, the rock outcrop must have been visible and much steeper providing further defense for the fort. Small scale excavations were also conducted on the northeast corner of the hill and the fortifications could be followed there as well. The discoveries on the northeast section suggests a more confined wall than assumed before. The walls must have encircled the most upper level of the hill using the bedrock as a guide.
On the northwest and northeast corners, round towers were discovered. Only the foundations of these towers are recovered due to heavy weathering. The northwest tower measures app. 5,5 m by 6,5 m. This tower is heavily damaged by the erection of a telephone pole right in its middle. At the northern edge of the tower the wall makes a turn towards the east running on the bedrock for 6,6 m at which point it turns to the south. There is an extension here to the south which is 10 m long. At the end of the 10 m, the wall once again turns east. A wall of same thickness exists (6 m), then a thinner wall continues to the east for another 6 m. At this point the wall is lost. This extension to the south and east resemble remains of a gate. The northern fortification wall is revealed to the east of this feature, creating the eastern corner of the gate. Inside this L shaped feature, at around 2 m towards the south a wall connects the NS wall to the northern fortification. Here, a threshold built of spolia was discovered. This entry which is over 1 m above the bedrock must have been an earlier gateway into the fort. Its level may suggest that this was a later addition.
In 2018, a street surface made of pebbles, larger stones, packed earth and mortar was uncovered. This street begins with the threshold and continues into the citadel as a soft ramp curving towards the east. The rectangular gate structure is incomplete at the moment however, it may be suggested that the gates main entry was from the east leading to the street on the south creating an indirect and protected entrance.
The excavations continued in the gate in 2017-18 and for the first time on the exterior section of the wall, A gold coin together with a glass weight were found on the southeast corner, by the wall. The coin is a Phocas (602-610) tremissis which dates to the 7th century. This may represent a post quem date for the fortifications.
Erken Bizans Evresi
Bu evrenin en güçlü verisi sur duvarlarıdır. 2009 yılından beri HTP02 sektöründe devam eden çalışmalarda sur duvarlarının tüm tepeyi çevrelediği bilgisine varılmış, söz konusu duvarların "Karanlık Çağlar" ya da "İstila Dönemi" olarak da adlandırılabilen M.S. 7. yy'in sonrasında ya da Orta Bizans Dönemi'nin başlarında yapılmış olabileceği düşünülmektedir. Anadolu'ya yapılan Arap ve Sassani akınları, ya birçok yerde surların inşa edilmesiyle ya da var olan yerleşimlerin daha önceden tahkim edilmiş alanların içerisine kadar küçülmesine sebebiyet vermiştir. Arapların 636-740 yılları arasında yağmalamış oldukları kasabaların J.Haldon tarafından yazılmış olan listesinde Amasya, Neocaesareia, Euchatia ve Sebasteia gibi birkaç komşu yerleşimin adı bulunmaktadır. Her ne kadar Komana ismi listede direkt olarak Arap istilalarından etkilenen yerler arasında gösterilmemiş olsa da, doğal ve tarımsal zenginliği düşünüldüğünde yerleşimin kaynaklar açısından tahrip edilmiş olabileceği kuvvetli bir olasılıktır. Sur duvarlarıyla çevrilmiş olan yerleşimlerin Orta Bizans Dönemi'nde oldukça fazla sayıda olduğu bilinmekte ve örnek olarak da Gritille ve Çadır Höyük akla gelmektedir.
Kazının son iki senesinde elde edilen veriler surların erken Bizans Dönemi'nin geç dönemine tarihlenebileceğini netleştirmiş ve halen tam olarak kullanım amacı bilinmeyen surlara yapışık bir grup bina da ortaya çıkarılmıştır. Bu yapıların ortalama 2m'ye varan yükseklikte harçlı duvarları bulunmaktadır. Önceki evrelerin yapılarında olduğu gibi bu yapılara ait duvarların yönelimi hafifçe kuzeybatı-güneydoğu olarak saptanmıştır. Bu duvarlar düzensiz şekilli tarla taşlarından meydana getirilmiş ve surlarda kullanılan harca benzer grimsi bir harç dolgusu kullanılmıştır. Bu duvar yapılarının her iki kilisenin altından boylu boyunca devam ettiği ve doğu tarafta surlara çok yaklaştığı görülmüştür. 277/633 no lu açmada bu binalarla ilişkili oldukları düşünülen üç adet çok büyük pithos ele geçmiştir.
Duvar
Alanda yürütülen bütün çalışma tepenin kuzeybatı köşesi ve kuzeyine yoğunlaşmıştır. Bugüne kadar sadece doğuda küçük bir kısım (yaklaşık 10m), tüm kuzeybatı köşesi ve kuzey kısmın 25m'lik bölümü açığa çıkartılmıştır. Kazılar duvarların hem iç, hem dış bölgelerine dağılmıştır. Duvarlar düzensiz şekilli taşlar, devşirme malzeme ve harçtan meydana gelmektedir. Doğu ve kuzeydoğu kesiminde ortalama kalınlığı 2,5m olan duvar, kuzeyde hafifçe daralmaktadır (1,65m). Her ne kadar duvarın yüksekliği bazı yerlerde 2,5-3m ye varıyor olsa da, duvarın çökmüş kısımlarında kullanılmış olan malzemenin fazla oluşu duvarın orijinal yüksekliğinin daha fazla olabileceğini düşündürmektedir.
Duvar, höyüğün bu kısmında ana kaya üzerine oturmaktadır. Olasılıkla, ovanın alüvyonlarla dolmasından önceki süreçte ana kaya oldukça görünür durumda ve bu şekilde de aynı zamanda doğal olarak savunma hattına destek olmuş olması akla gelmektedir. Öte yandan, höyüğün kuzeydoğu köşesinde küçük çapta yürütülen kazılarda duvar izlenmeye devam etmiştir. Kuzeydoğu köşede tahmin edilenden daha kapalı bir duvar yapısı ile karşılaşılmıştır. Duvarlar, ana kayayı kılavuz olarak kullanarak höyüğün en üst kısmını çevrelemiş olmalıdır.
Kuzeybatı ve kuzeydoğu köşelerde yuvarlak kuleler keşfedilmiştir. Çetin iklim koşullarından dolayı kulelerin sadece temellerine erişilmiştir. Kuzeybatı kulesi ortalama 5,5 x 6,5m ölçülerindedir. Maalesef bu kule, ortasına bir telefon direği dikilmiş olmasından dolayı tahrip olmuştur. Duvar, kulenin kuzey ucunda ana kaya üzerinde 6,6m boyunca doğuya doğru bir kavisle güneye doğru döner. Bu noktada güneye doğru 10m uzunluğunda bir uzantı bulunmaktadır. 10m'nin sonunda duvar bir kez daha doğuya doğru dönmektedir. Aynı kalınlıkta (6m) bir duvar bulunmakta, devamında ise daha ince bir duvar doğuya doğru 6m daha devam etmektedir. Bu noktada duvar kaybolmaktadır. Bahsi geçen güneye ve doğuya devam eden uzantı bir girişin kalıntıları olarak yorumlanmıştır. Bu kısmın doğusunda kuzey sur duvarı ortaya çıkarılarak girişin doğu köşesi oluşturulmuştur. Bu L biçimli yapının içinde güneye doğru yaklaşık 2m'de bulunan bir duvar, kuzey-güney duvarını surun kuzey kısmına bağlamaktadır. Burada, devşirme taştan yapılmış bir eşik bulunmuştur. Ana kayadan yaklaşık 1m yükseklikte olan bu girişin, daha erken dönemde sur içerisine girişte kullanılmış olan bir geçit olabileceği düşünülmektedir. Girişin bulunduğu deniz seviyesinden yükseklik seviyesi, bu kısmın daha sonradan yapılan bir ekleme olabileceği fikrini de doğurmuştur.
2018 yılında yüzeyi çakıl taşları, daha büyük taşlar, sıkıştırılmış toprak ve harçtan oluşan bir yol ortaya çıkartılmıştır. Bu yol, yukarıda bahsi geçen eşikten başlamakta ve doğuya doğru kavis yaparak hafif eğimli bir rampa şeklinde hisarın içerisine kadar devam etmektedir. Dikdörtgen planlı giriş yapısı şu an eksik durumdadır ancak, kapıların ana girişinin doğudan sağlandığı ve böylelikle güneydeki sokağa açılmakta olan; dolaylı ve korunaklı bir giriş oluşturabildiği ileri sürülebilir.
Giriş yapısındaki kazılar 2017 ve 2018 yıllarında ve ilk defa kapının dış kısmında da devam etmiştir. Duvarın bitişinde güneydoğu köşesinde bir altın sikke ve bir cam ağırlık bulunmuştur. Söz konusu sikke bir Phocas (602-610) tremissis sikkesi olup, M.S. 7.yy'a tarihlenmektedir. Bu bilgi, sur duvarlarının için bir post quem tarihleme olarak verilebilir.
The strongest feature of this period is the fortifications. The excavations conducted in HTP02 since 2009 indicated that the fortification wall encircling the hill, must have been built sometime after the 7th century, possibly in the so-called "Dark Ages" or the "Invasion Period", or in the early part of the middle Byzantine period. The Sasanian and Arab raids into Anatolia resulted in either construction of fortifications at many sites or a shrinkage into fortified areas. In Haldon's list of towns that were raided by the Arabs between 636-740, there are several neighbouring cities; Amaseia, Neokaesareia, Euchaita and Sebastea. Although the sources do not mention Komana among those settlements that were directly impacted by the invasions, it is sensible to suppose that Komana must have been threatened by the raids and possibly even devastated in terms of resources considering the general agricultural wealth of the land. Fortified settlements are fairly common in the middle Byzantine period. Gritille and Çadırhöyük are among the examples.
In the last two years of excavations it has become clear that the fortifications could be dated to later part of early Byzantine period and that they have enclosed a group of buildings, functions of which are still not clear. These buildings have mortared walls some of which stand as high as app. 2 m. As with the rest of the buildings of the previous phases, the orientation of the walls is slightly northwest-southeast. These walls are built with irregular shaped field stones and a greyish mortar resembling the mortar in the fortifications. The walls extend all the way underneath both churches and come very close to the fortifications on the east side. In 277/623 three very large pithoi which can be associated with these buildings were discovered.
The Wall
Most work has concentrated on the northwest corner and north side of the hill. So far a small section on the east (c.10 m), the complete northwest corner and around 25 m of the northern section was uncovered. Excavations extended both into the walls and out. The walls are built of irregular field stones, spolia, and mortar. The thickness of the wall is app. 2,5 m on the east and northeast side but slightly narrower on the north (1,65 m). Although the walls stand up to 2,5-3 m at places, the amount of collapsed wall material suggest they must have been much higher originally.
The wall foundations on this side of the site sits exclusively on the bedrock. Before the plain was filled with alluvial deposit, the rock outcrop must have been visible and much steeper providing further defense for the fort. Small scale excavations were also conducted on the northeast corner of the hill and the fortifications could be followed there as well. The discoveries on the northeast section suggests a more confined wall than assumed before. The walls must have encircled the most upper level of the hill using the bedrock as a guide.
On the northwest and northeast corners, round towers were discovered. Only the foundations of these towers are recovered due to heavy weathering. The northwest tower measures app. 5,5 m by 6,5 m. This tower is heavily damaged by the erection of a telephone pole right in its middle. At the northern edge of the tower the wall makes a turn towards the east running on the bedrock for 6,6 m at which point it turns to the south. There is an extension here to the south which is 10 m long. At the end of the 10 m, the wall once again turns east. A wall of same thickness exists (6 m), then a thinner wall continues to the east for another 6 m. At this point the wall is lost. This extension to the south and east resemble remains of a gate. The northern fortification wall is revealed to the east of this feature, creating the eastern corner of the gate. Inside this L shaped feature, at around 2 m towards the south a wall connects the NS wall to the northern fortification. Here, a threshold built of spolia was discovered. This entry which is over 1 m above the bedrock must have been an earlier gateway into the fort. Its level may suggest that this was a later addition.
In 2018, a street surface made of pebbles, larger stones, packed earth and mortar was uncovered. This street begins with the threshold and continues into the citadel as a soft ramp curving towards the east. The rectangular gate structure is incomplete at the moment however, it may be suggested that the gates main entry was from the east leading to the street on the south creating an indirect and protected entrance.
The excavations continued in the gate in 2017-18 and for the first time on the exterior section of the wall, A gold coin together with a glass weight were found on the southeast corner, by the wall. The coin is a Phocas (602-610) tremissis which dates to the 7th century. This may represent a post quem date for the fortifications.
Erken Bizans Evresi
Bu evrenin en güçlü verisi sur duvarlarıdır. 2009 yılından beri HTP02 sektöründe devam eden çalışmalarda sur duvarlarının tüm tepeyi çevrelediği bilgisine varılmış, söz konusu duvarların "Karanlık Çağlar" ya da "İstila Dönemi" olarak da adlandırılabilen M.S. 7. yy'in sonrasında ya da Orta Bizans Dönemi'nin başlarında yapılmış olabileceği düşünülmektedir. Anadolu'ya yapılan Arap ve Sassani akınları, ya birçok yerde surların inşa edilmesiyle ya da var olan yerleşimlerin daha önceden tahkim edilmiş alanların içerisine kadar küçülmesine sebebiyet vermiştir. Arapların 636-740 yılları arasında yağmalamış oldukları kasabaların J.Haldon tarafından yazılmış olan listesinde Amasya, Neocaesareia, Euchatia ve Sebasteia gibi birkaç komşu yerleşimin adı bulunmaktadır. Her ne kadar Komana ismi listede direkt olarak Arap istilalarından etkilenen yerler arasında gösterilmemiş olsa da, doğal ve tarımsal zenginliği düşünüldüğünde yerleşimin kaynaklar açısından tahrip edilmiş olabileceği kuvvetli bir olasılıktır. Sur duvarlarıyla çevrilmiş olan yerleşimlerin Orta Bizans Dönemi'nde oldukça fazla sayıda olduğu bilinmekte ve örnek olarak da Gritille ve Çadır Höyük akla gelmektedir.
Kazının son iki senesinde elde edilen veriler surların erken Bizans Dönemi'nin geç dönemine tarihlenebileceğini netleştirmiş ve halen tam olarak kullanım amacı bilinmeyen surlara yapışık bir grup bina da ortaya çıkarılmıştır. Bu yapıların ortalama 2m'ye varan yükseklikte harçlı duvarları bulunmaktadır. Önceki evrelerin yapılarında olduğu gibi bu yapılara ait duvarların yönelimi hafifçe kuzeybatı-güneydoğu olarak saptanmıştır. Bu duvarlar düzensiz şekilli tarla taşlarından meydana getirilmiş ve surlarda kullanılan harca benzer grimsi bir harç dolgusu kullanılmıştır. Bu duvar yapılarının her iki kilisenin altından boylu boyunca devam ettiği ve doğu tarafta surlara çok yaklaştığı görülmüştür. 277/633 no lu açmada bu binalarla ilişkili oldukları düşünülen üç adet çok büyük pithos ele geçmiştir.
Duvar
Alanda yürütülen bütün çalışma tepenin kuzeybatı köşesi ve kuzeyine yoğunlaşmıştır. Bugüne kadar sadece doğuda küçük bir kısım (yaklaşık 10m), tüm kuzeybatı köşesi ve kuzey kısmın 25m'lik bölümü açığa çıkartılmıştır. Kazılar duvarların hem iç, hem dış bölgelerine dağılmıştır. Duvarlar düzensiz şekilli taşlar, devşirme malzeme ve harçtan meydana gelmektedir. Doğu ve kuzeydoğu kesiminde ortalama kalınlığı 2,5m olan duvar, kuzeyde hafifçe daralmaktadır (1,65m). Her ne kadar duvarın yüksekliği bazı yerlerde 2,5-3m ye varıyor olsa da, duvarın çökmüş kısımlarında kullanılmış olan malzemenin fazla oluşu duvarın orijinal yüksekliğinin daha fazla olabileceğini düşündürmektedir.
Duvar, höyüğün bu kısmında ana kaya üzerine oturmaktadır. Olasılıkla, ovanın alüvyonlarla dolmasından önceki süreçte ana kaya oldukça görünür durumda ve bu şekilde de aynı zamanda doğal olarak savunma hattına destek olmuş olması akla gelmektedir. Öte yandan, höyüğün kuzeydoğu köşesinde küçük çapta yürütülen kazılarda duvar izlenmeye devam etmiştir. Kuzeydoğu köşede tahmin edilenden daha kapalı bir duvar yapısı ile karşılaşılmıştır. Duvarlar, ana kayayı kılavuz olarak kullanarak höyüğün en üst kısmını çevrelemiş olmalıdır.
Kuzeybatı ve kuzeydoğu köşelerde yuvarlak kuleler keşfedilmiştir. Çetin iklim koşullarından dolayı kulelerin sadece temellerine erişilmiştir. Kuzeybatı kulesi ortalama 5,5 x 6,5m ölçülerindedir. Maalesef bu kule, ortasına bir telefon direği dikilmiş olmasından dolayı tahrip olmuştur. Duvar, kulenin kuzey ucunda ana kaya üzerinde 6,6m boyunca doğuya doğru bir kavisle güneye doğru döner. Bu noktada güneye doğru 10m uzunluğunda bir uzantı bulunmaktadır. 10m'nin sonunda duvar bir kez daha doğuya doğru dönmektedir. Aynı kalınlıkta (6m) bir duvar bulunmakta, devamında ise daha ince bir duvar doğuya doğru 6m daha devam etmektedir. Bu noktada duvar kaybolmaktadır. Bahsi geçen güneye ve doğuya devam eden uzantı bir girişin kalıntıları olarak yorumlanmıştır. Bu kısmın doğusunda kuzey sur duvarı ortaya çıkarılarak girişin doğu köşesi oluşturulmuştur. Bu L biçimli yapının içinde güneye doğru yaklaşık 2m'de bulunan bir duvar, kuzey-güney duvarını surun kuzey kısmına bağlamaktadır. Burada, devşirme taştan yapılmış bir eşik bulunmuştur. Ana kayadan yaklaşık 1m yükseklikte olan bu girişin, daha erken dönemde sur içerisine girişte kullanılmış olan bir geçit olabileceği düşünülmektedir. Girişin bulunduğu deniz seviyesinden yükseklik seviyesi, bu kısmın daha sonradan yapılan bir ekleme olabileceği fikrini de doğurmuştur.
2018 yılında yüzeyi çakıl taşları, daha büyük taşlar, sıkıştırılmış toprak ve harçtan oluşan bir yol ortaya çıkartılmıştır. Bu yol, yukarıda bahsi geçen eşikten başlamakta ve doğuya doğru kavis yaparak hafif eğimli bir rampa şeklinde hisarın içerisine kadar devam etmektedir. Dikdörtgen planlı giriş yapısı şu an eksik durumdadır ancak, kapıların ana girişinin doğudan sağlandığı ve böylelikle güneydeki sokağa açılmakta olan; dolaylı ve korunaklı bir giriş oluşturabildiği ileri sürülebilir.
Giriş yapısındaki kazılar 2017 ve 2018 yıllarında ve ilk defa kapının dış kısmında da devam etmiştir. Duvarın bitişinde güneydoğu köşesinde bir altın sikke ve bir cam ağırlık bulunmuştur. Söz konusu sikke bir Phocas (602-610) tremissis sikkesi olup, M.S. 7.yy'a tarihlenmektedir. Bu bilgi, sur duvarlarının için bir post quem tarihleme olarak verilebilir.
copyright 2023 karp